شب های جَز در تهران

حالا که نمی توانیم در فستیوال جز نیواورلئانز شرکت کنیم، در جزکلاب ها به نوای کنترباس و ساکسیفون گوش بسپریم و قهوه بنوشیم و در محله هایی پر از تاریخ موسیقی قدم بزنیم، در عوض می توانیم یک هفته در فرهنگسرای هنر جمع شویم و هر شب اجرای گروه هایی را ببینیم که رگه های کم رنگ یا پررنگ از جز در موسیقی شان دیده می شود؛ گروه هایی که می خواهند جز را بار دیگر در ایران زنده کنند و ورژن ایرانی اش را به گوشمان برسانند.

موسیقی در فرهنگسرای هنر جانی دوباره می گیرد و دوران رکودش را پشت سر می گذارد. در «یک هفته موسیقی معاصر» پنج گروه که موسیقی تلفیقی اجرا می کنند، حضور دارند. این برنامه دیشب با اجرای گروه همایون نصیری و پویا نیک پور شروع شده و تا چهارشنبه سوم مرداد ادامه پیدا می کند. هر شب دو گروه به ترتیب در ساعت ۱۹ و ۲۲ به روی صحنه می روند و در روز آخر سه گروه از ساعت ۱۸ تا پایان شب.

● تنوع ریتمیک

همایون نصیری که تا پیش از این در گروه های مختلف به عنوان نوازنده درامز حضور داشت، حالا سرپرست گروهی است که قرار است در آن ریتم جدی تر گرفته شود. او می گوید؛ «به دنبال تشکیل گروهی بودم که ریتم بتواند جای خود را بیشتر باز کند. با حبیب مفتاح بوشهری نوازنده دمام این گروه را تشکیل دادیم و بعد فکر کردیم که اگر فقط سازهای ضربی را به کار بگیریم، شاید کار یکنواخت شود و برای مخاطب جذابیتش را از دست بدهد، بنابراین چند ساز ملودی هم به ترکیب بندی اضافه کردیم.»در اجرای گروه همایون نصیری که روزهای دوشنبه اول مرداد و چهارشنبه سوم مرداد ساعت ۲۲ برگزار می شود، دارا دارایی گیتاربیس و بابک بروجردی پیانو می زند و بهرام آقاخان و حاجی نیا به عنوان نوازنده مهمان حضور دارند.

● موسیقی ایرانی با رنگ بندی جز

در گروه پویا نیک پور که به قول خودش خیلی با عجله شکل گرفته اساس کار موسیقی ایرانی با رنگ بندی جز است. ملودی های قدیمی که برای سازها و ارکستر ایرانی تنظیم شده، با ترکیب دیگری از سازها به اجرا درمی آیند؛ «در کل سعی شده تنوع ریتمیک در آن به وجود بیاید و به یک اثر تلفیقی قابل قبول تبدیل شود.»

در این گروه هومن غفاری، همایون نصیری، ماهان میرعرب و دارا دارایی حضور دارند و علاوه بر اجرای قطعات استاندارد جز و جز کلاسیک، قطعاتی از انوشیروان روحانی و چند آهنگساز دیگر ایرانی اجرا می کنند.تشکیل گروه پویا نیک پور به دنبال شروع مجدد فعالیت جدی او در موسیقی بوده است. او قبلاً حضور در گروه هفت و گروه محمد اصفهانی را تجربه کرده است.کنسرت او و گروهش که اولین اجرایشان را دیشب به روی صحنه بردند، یکشنبه ساعت ۱۹ و چهارشنبه ساعت ۲۰ برگزار می شود.

● جَز تلفیقی

ماهان میرعرب و تریو آبرنگ که موسیقی ایرانی و جز را در کارهایشان تلفیق می کنند، فردا یکشنبه ساعت ۲۲ و سه شنبه ساعت ۱۹ برنامه شان را اجرا می کنند. در این تریو ماهان میرعرب گیتار الکتریک، دارا دارایی گیتاربیس و امین طاهری درامز می زنند و حبیب مفتاح بوشهری در دو قطعه به عنوان نوازنده مهمان حضور دارد.

میرعرب دلیل حضورش در هفته موسیقی معاصر را به ابتذال کشیده شدن موسیقی در سه یا چهار سال گذشته می داند؛ «موسیقیدانان ما در اوج خلاقیت برای پول درآوردن مجبور به کارهایی می شوند که دوست ندارند و خیلی ها بعد از این اجراها دچار افسردگی می شوند. ما می خواهیم با برگزاری برنامه های این چنینی از این ابتذال دور شویم و سطح فرهنگی مردم را بالا ببریم. چرا که ارکسترهایی مثل ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی موزیکی که مردم لایق شنیدن اش هستند، به آنها ارائه نمی کنند.»گروه آبرنگ اردیبهشت ماه امسال هم در فرهنگسرای هنر به اجرای برنامه پرداخت و چند قطعه جز استاندارد و چند قطعه ساخته اعضای گروه را اجرا کرد.

● سه اجرا در یک هفته

تا اینجای کار در ترکیب گروه اسم هایی را می بینید که مدام تکرار می شوند. دارا دارایی هم در آبرنگ حضور دارد و هم ماهان میرعرب و همایون نصیری علاوه بر گروه های خود در گروه پویا نیک پور هم حضور دارند. این پنج گروه نوازندگان مشترک بسیاری دارند در حالی که قرار است موسیقی متفاوتی از یکدیگر ارائه کنند.پیتر سلیمانی پور سرپرست آنسامبل؛ «سلیمانی پور» در هر اجرا ترکیب گروهش عوض می شود.او می گوید؛ «اصراری ندارم که ترکیب گروه ثابت باشد. تمایلم این است که خودم و نوازندگان دیگر آزادانه با یکدیگر همکاری کنیم.

موسیقی ما تابع ضوابط خاصی نیست و به فراخور روزگاری که داریم مرتب تغییر می کند. تعداد موزیسین ها انگشت شمار هستند و بنابراین انتخاب زیادی وجود ندارد و هماهنگی کاملی در بین نیست. حتی نمی توانیم با اعضای گروه قراردادی منعقد کنیم چون از میزان درآمد مطمئن نیستیم.» اما اگر ترکیب گروه ها با همدیگر فرق چندانی نداشته باشد آیا ما موسیقی متفاوت و مستقلی از هر گروه خواهیم شنید. مگر یک نوازنده چند بعد دارد؟

«در دنیا دو نوع موزیسین در موسیقی رایج بخش جوان وجود دارد. موزیسین هایی که با عنوان Secion Musicion در پروژه های مختلف فعالیت می کنند و موزیسین هایی که با هم در یک گروه حضور دارند و تداوم کارشان باعث می شود به سبک و سیاقی متفاوت برسند بعضی مواقع اگر یکی از اعضای گروه تغییر کند ممکن است ادامه فعالیت و بقای گروه غیرممکن شود. در موسیقی ما توانایی فردی موزیسین در اجرا و بداهه نوازی نقش تعیین کننده دارد.

موزیسین هایی که در هر سبک بهترین اجرا را ارائه می دهند در ایران هم هستند و بسیاری از آنها در همین برنامه «یک هفته موسیقی معاصر» حضور دارند.»نوازندگان سازهایی که در موسیقی این گروه ها حضور دارند، خیلی کم هستند؛ «شاید ما نوازنده های دیگری را نمی شناسیم و شاید نوازندگان دیگر تلاشی برای کشف شدن نکرده اند.» تعداد اجرای گروه هایی که مخاطب خاص دارند آنقدر کم است که نوازندگان چاره ای ندارند جز اینکه برای تداوم فعالیت خود در چند گروه حضور داشته باشند؛ «باید صبر کنیم کار، مخاطب خود را پیدا کند و بعد دوباره به روی صحنه برویم.»بعد از چندین ماه فاصله از اجرای آنسامبل پیتر سلیمانی پور که زمستان سال گذشته برگزار شد مخاطبان این گروه دوباره دور هم جمع می شوند.

این گروه امشب (شنبه) ساعت ۲۲، دوشنبه ساعت ۱۹ و چهارشنبه ساعت ۱۸ به اجرای برنامه می پردازد. ۱۱ قطعه اجرا می شود که همه ساخته سلیمانی پور است و ترکیب فعلی گروه را ماهان میرعرب،پیتر آکوب، امین طاهری، پیتر سلیمانی پور و حبیب مفتاح بوشهری تشکیل می دهند.

● فلامنکو ایرانی

بهرام آقاخان نوازنده گیتار کلاسیک و آهنگساز سبک فلامنکو گروه «پرشیاناس» را برای حضور در این برنامه تشکیل داده است. «پرشیاناس» اسم آلبوم قبلی او هم هست.برنامه این گروه شامل دو بخش است که در بخش اول فلامنکو و در بخش دوم لاتین جز اجرا می شود و هر بخش را گروهی متفاوت اجرا می کند. در این اجرا علاوه بر قطعات ساخته آقاخان، قطعاتی از «جانگو راینهارت»، «لوئیس بونفا»، «بیرلی لاگرن» و «چیکوریا» اجرا می شود. در بخش فلامنکو آقاخان گیتار فلامنکو، مهرداد علیزاده کاخون و مهدی محقق و امیر عبداللهی پالماس می نوازند و حسن نجف در بخش وکال حضور دارد.

در بخش دوم همایون نصیری پرکاشن لاتین، ماهان میرعرب گیتار الکتریک و پیتر آکوب کنترباس می نوازند.آقاخان با تشکیل گروه و کار کردن در یک گروه ثابت چندان موافق نیست؛ «هیچ وقت یک گروه موسیقی در ایران موفق نیست. گروه هایی هم که تشکیل شده اند بعد از یکی دو سال از هم پاشیده اند و همکاری دوستانه اعضا از بین رفته است.

در یک گروه همیشه اختلاف به وجود می آید و گاهی سلیقه ها تحمیل می شود در حالی که خارج از گروه آدم ها آزادند و برای کارکردن با یکدیگر و همکاری در یک قطعه یا آلبوم حق انتخاب دارند، ضمن اینکه موسیقی فلامنکو یک موسیقی گروهی نیست.» با این حال او می گوید اگر تشکیل پرشیاناس تجربه موفقی باشد و همکاری اعضا خوب پیش برود، برای بقای آن تلاش خواهد کرد. این گروه ۱۰ قطعه اجرا می کند که ۶ قطعه از آلبوم پرشیاناس و ۴ قطعه دیگر لاتین جز است.امشب ساعت ۱۹ و سه شنبه ساعت ۲۲ نوبت اجرای آقاخان و گروهش است.

● نمایش وضعیت موسیقی در ایران

«هفته موسیقی معاصر» با برنامه ریزی های شهرام صارمی مدیر بخش موسیقی فرهنگسرای هنر،مهدی قادری کارشناس بخش موسیقی و صمد طالقانی مدیر اجرایی گروه ها شکل گرفته است.قادری می گوید چند گروه دیگر هم قرار بود که در برنامه ها حضور داشته باشند که به دلایلی منصرف شده اند اما برنامه ریزی ها از زمستان سال گذشته شروع شده و قرار است بعد از هفته موسیقی معاصر برنامه های دیگری در زمینه موسیقی اجرا شود.

شهرام صارمی می گوید؛ «برنامه های بعدی شامل اجرای ارکستر مجلسی و گروه کر فرهنگسرای هنر، اجرای گروه «دنگ شو» به سرپرستی طاها شجاع نوری و «گب گو» به سرپرستی هنریک ناجی است و در پاییز نیز دو گروه خارجی به روی صحنه می روند.» قادری عقیده دارد هفته موسیقی معاصر مثل آینه ای است که وضعیت موسیقی در کشور را بازتاب می دهد؛ «تعداد محدود آدم ها و تنوع کم گروه ها نمایش وضعیت موسیقی کشور است. شرایطی که در آن برای یک گروه موسیقی اجرای بیش از دو کنسرت در سال عملی نیست و همین فعالیت گروه را تحت الشعاع قرار می دهد. تمرین های مداوم هفتگی وجود ندارد و نوازندگان برای ادامه این حرفه با گروه های مختلف همکاری می کنند.»

هفته موسیقی معاصر از نظر اجرای برنامه ای متمرکز در موسیقی هم اهمیت زیادی دارد. باید عادت کنیم که خارج از جشنواره موسیقی فجر هم می توانیم برای یک هفته برنامه ریزی کنیم و حق انتخاب داشته باشیم. کنسرت های متمرکز هم گروه ها را راضی تر می کند و هم مخاطبان و شنوندگان را.

مرضیه رسولی