قرآن، مؤمنان را ندا میدهد و فرمان تشریع روزه را ابلاغ میکند و مؤمنان- که گوش به فرمان خدایشان سپردهاند- به محض صدور امر الهی برای اطاعت، بدون هیچ درنگ و تردیدی اقدام کرده و روزه میگیرند و به مجرّد رؤیت هلال ماه، خویش را با یک جهش معنوی از قید عاداتی که داشتهاند، آزاد میسازند.
2. جمله:
«... کَما کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِن قَبْلِکُم»،
بیان این است که روزه تکلیفی تازه و بیسابقه جهت پرهیز از خوردنیها، نوشیدنیها، التذاذ جنسی و سایر مفطرات نیست؛ بلکه در ادیان و شرایع گذشته نیز فرض و واجب بوده است.
این بیان، که حاکی از دل جویی خاصّ ربوبی است، احساس زحمت و رنجی را که در ترک مفطرات است کم میکند و از جنبه روانی، روزه دار را نیرومند و با شکیب میسازد.
3. جمله: «ایاماً مَعدودات» نیز، یک لطف و عنایت دیگر است و دلجویی از بنده است تا روزهدار، با معرفت زحمت روزه را بزرگ و زمان آن را دیر سپر نشمارد.
4. جمله:
«... لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»
اشاره است به فواید بزرگِ ریاضتی، تربیتی، روحانی و معنوی روزه و تأثیر آن در تهذیب اخلاق و حصول ملکه پرهیزکاری و تقوا و تسلّط بر غرایز و قوای نیرومند حیوانی که از این لحاظ آن چه از روزه به روزهدار میرسد، دارای فواید و برکاتی است که شرح اهمیت و عظمت آن ممکن نیست و شخص سالک و فردی که در مقام اصلاح باطن و تصفیه و تزکیه نفس و ریاضت دادن آن به تقوا و پارسایی است، حتماً باید ماه رمضان را روزه بدارد.
به جرأت میتوان گفت: آن گونه که درک ثواب و کسب اخلاق حمیده و صفات ملکوتی، تملّک نفس و مجاهده با هوی، تحصیل قوّت اراده و تقرّب به درگاه قادر متعال در این ماه برای همگان میسّر است، در هیچ زمان دیگر چنین فرصتی فراهم نیست.[12]
5. جمله: (شَهرُ رَمَضان ...)، بیان فضیلت و برکت ماه مبارکی است که در آن روزه واجب شده است. این ماه به علّت نزول قرآن مجید، مبدأ بزرگترین تحوّلات تاریخ زندگی انسان و آغاز عالیترین نهضتهای دینی و اجتماعی و سرفصل حیات نوین علمی و اخلاقی است. قرآن- که هادی و راهنمای عموم انسانها بوده و آخرینِ تعلیمات آسمانی و برنامههای سعادت جاودانی را داراست- در این ماه نازل گردیده. از این رو، این ماه بر تمام ماههای سال، فضیلت دارد. روزهایش از همه روزها
عالی ترین مکتب تربیت و اخلاق، ص: 26
با ارجتر و شبهایش از همه شبها گرامیتر است. این ماه، یادبود نزول قرآن و سالگرد تاریخ مجد و شرف انسان و اعلام حقوق واقعی و آزادی حقیقی بشر است.[13]
6. جمله:
«فَمَن شَهِدَ مِنکُم ...»
تا جمله
«... وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ العُسر»،
دلالت میکند که در تعالیم اسلام یسر، آسانی و سهولت، مراعات شده و دشواری، سختگیری و تحمیل بر فطرت و خواستههای واقعی بشر در آن وجود ندارد.
چنان چه در مباحث آتی، توضیح خواهیم داد، خداوند پیغمبر عالی مقام اسلام صلّیالله علیه وآله وسلّمرا بر شریعتی سهل و آسان برانگیخته است؛ که فرمود:
ما بُعِثْتُ بِالرهبانیَّةِ الشَّاقَّة وَلکنْ بِالحَنَفِیَّةِ السَمحة[14]
نکته دیگر که از آیات شریفه با نظر به عمومیت خطابات و توجّه کلّی به همه آنها استفاده میشود، «مساوات همه در تکلیف» است. هر کس صاحب هر مقام و هر درجه و هر شغل باشد، باید روزه بگیرد و از فواید تربیتی، دنیوی و اخروی آن بهرهمند شود، و همه ساله در این مدرسه کمال، ریاضت دیده و تربیت گردد و قوای عقلانی و انسانی خود را نیرومند ساخته و بر قوای شیطانی و حیوانی مسلّط شود، و دریابد که انسان، فقط این جسم ظاهر و گوشت و استخوان نیست و قدرت انسان، فقط نیرومندی جسم و شکست حریف زورمند نمیباشد.
قدرت واقعی انسان، تسلّط بر نفس، شهوت، غضب و پایداری در برابر مشکلات و صبر و شکیبایی است:
مردی گمان مبر که به پنجه است و زور کتفبا نفس اگر برآیی، دانم که شاطری
با شیر مردیت، سگ ابلیس صید کردای بیهنر بمیر که از گربه کمتری
هشدار تا نیفکندت پیروی نفسدر ورطهای که سود ندارد شناوری
مردان به سعی و رنج به جایی رسیدهاندتو بی هنر کجا رسی از نَفْس پروری!
پرخوری و تن پروری آفات و خطرات زیادی را در پی داشته و سبب تیرگی روح، تاریکی دل و کوری بصیرت است.
اندرون از طعام خالی دارتا در آن نور معرفت بینی
اگر تربیت جسم- که در عصر ما به آن اهمیت فراوان میدهند- مقدمه تربیت روح و پرورش افکار و اخلاق سالم نباشد، هیچ سودی نخواهد داشت.
در هر چیزی باید اعتدال رعایت گردد؛ تربیت بدن نیز باید در حدّ اعتدال باشد و همه به آن توجّه کرده و ضعف و ناتوانی را از جسم و روح خود دور سازند؛ نه آن که تربیت بدنی هم به عنوان یک فن از فنون و پیشه و شغل مطرح گردیده و افراد را از توجّه به روح و وظایفی که در اجتماع دارند باز بدارد!
اسلام دین خدا و دین عقل و منطق است. از این رو، در مواردی که تربیت و تعلیم سربازان و افسران مجاهدِ مدافع از دارالاسلام و وطن مسلمانان و نگهبانان امنیت و انتظامات به اجرای مسابقات بدنی- جسمی وابسته باشد و هم چنین در مواردی که سبب تقویت قوای علمی و صنعتی گردد، برپایی آن و اعطای جایزه در آن را صحیح دانسته است.
به هر حال مکتب «صوم»، کلاس خودسازی و نردبان عروجی است که همه مسلمانان باید از آن بهره برند.
هم اکنون ای مسلمانان و مؤمنان! به استقبال ماه مبارک رمضان بشتابید و از رحمتهای واسعه خداوند متعال استفاده برید.
بکوشید تا مراسم روزهداری این ماه را- که از شعائر بزرگ اسلام و نمایش وفاداری و استقامت و مساوات و التزام جامعه ما به احکام دین است- با احترام و ادب هر چه بهتر انجام دهید.
عالی ترین مکتب تربیت و اخلاق، ص: 29
بدبخت آن کسی است که بدون عذر شرعی، از سعادت روزه و برکات آن محروم گردد. و گستاخ، آن شکمپرستی است که بدون عذر شرعی (العیاذ بالله)، روزه این ماه را افطار کند؛ یا با داشتن عذر، آشکارا روزه را بخورد، و حکم خدای جهان را خوار شمارد و به عقاید و احساسات صدها میلیون مسلمان نقض ادب و احترام کرده و حرمت این ماه شریف را رعایت ننماید.
نظرات شما عزیزان: