سوره آل عمران سومین سوره از قرآن کریم است و داراى دویست آیه می باشد.
نزول
سوره آل عمران در مدینه نازل شده است. این سوره در ترتیب مصحف، سومین سوره و در ترتیب نزول، هشتاد و نهمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره انفال و پس از آن سوره احزاب نازل شده است.
فضیلت سوره
ابى بن کعب از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده است که فرمود: «هر کس سوره آل عمران را بخواند خداوند به هر آیهاى، امانى براى گذشت از پل دوزخ به او عطا می کند».
و ابن عباس می گوید: پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: «هر که سوره آل عمران را در روز جمعه بخواند تا وقتى که خورشید غروب کند، خدا و فرشتگان براى او درود مىفرستند».
و بریدة می گوید: نبى اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «سوره بقره و سوره آل عمران را یاد بگیرید زیرا آنها دو نور هستند و در روز قیامت براى کسى که آنها را بداند مانند دو ابر یا دو پرده یا دو صف از پرندگان بر او سایه مىاندازند».[۱]
هدف سوره
علامه طباطبائی رحمه الله در مورد هدف این سوره می گوید:
سوره آل عمران، این مقصود را دنبال میکند که مؤمنین را به توحید کلمه بخواند، تشویقشان کند تا هر چه زودتر یک پارچه شوند، و خود را برای مقابله با دشمنان یعنی یهود و نصارا و مشرکین آماده سازند، باید در مقابل ناملایماتی که میبینند صبر کنند، زیرا موقعیتی بس خطرناک دارند، چون دشمنان مشغول جمعآوری نیرو هستند و در خاموش کردن نور خدا با دست و دهان خود یکدل و یک جهت شدهاند. این احتمال خیلی به ذهن نزدیک میرسد که سوره آل عمران همه اش یکباره نازل شده باشد، برای اینکه آیاتش که دویست آیه است ظهوری روشن در بهم پیوستگی و انسجام دارد، و از اول تا به آخر، متناسب با هم است و پیداست که همه اغراض آنها بهم مربوط است.
و به همین جهت این احتمال از هر احتمالی دیگر بنظر قویتر میآید، که بگوئیم این سوره وقتی به رسول خدا (ص) نازل شده که تا حدودی بنیان دین استقرار پیدا کرده بود اما هنوز آنگونه که باید مستقر نشده بود. برای اینکه در بین آیاتش، هم سخنی از جنگ احد، و واقعه مباهله و نفرین کردن با نصارای نجران، و یادی از کار یهود دیده میشود و هم تحریکی نسبت به مشرکین است. و نیز مسلمانان را به صبر میخواند، و دستور میدهد تا یکدیگر را به صبر سفارش کنند، و دست به دست یکدیگر داده وحدتی تشکیل دهند. و همه اینها مؤید این معنا است که سوره مورد بحث، در روزگاری نازل شده که مسلمانان، مبتلا به دفاع از حوزه دین بودند، دفاعی که برای آن، همه قوا و ارکان خود را بسیج کرده بودند. از یک طرف در اثر فتنه جوئیهای یهود و نصارا در داخل جمعیت خود، با درگیریها و فتنه و آشوبها روبرو بودند، فتنههایی که تشکل آنان را سست میکرد، باید برای خاموش کردن آشوبهای آنان قسمت عمدهای از وقت خود را صرف احتجاج و بگومگوی با آنان کنند، و از سوی دیگر با مشرکین درگیر بودند، و باید با آنها بجنگند، و همیشه در حال آماده باش بوده و لحظهای امنیت نداشته باشند، چون در آن ایام اسلام در حال انتشار بوده و آوازهاش همه جا را پر کرده بود، و دنیا از یهود و نصاری و مشرکین عرب و ورای آنها روم و ایران و غیره، همه علیه اسلام قیام کرده بودند.
خدای سبحان در این سوره از حقایق و معارفی که مومنین را به سوی آنها هدایت فرموده، آن مقداری را که باعث دلگرمی مؤمنین است یادآور می شود تا مؤمنین، هم دلخوش شوند و هم آلودگی شبهات و وساوس شیطانی و تسویلات اهل کتاب از دلهاشان زایل شود، و هم برایشان روشن گردد که خدای تعالی هرگز از تدبیر ملک خود غافل نبوده، و خلق او را عاجز نکردهاند، و اگر دین خود را تشریع نموده و جمعی از بندگانش را بسوی آن دین هدایت نموده، همه بر طبق طریقه و عادت جاریه و سنت دائمی خود بوده، و آن سنت عبارت است از سنت علل و اسباب پس مؤمن و کافر هم طبق همین سنت علل و اسباب زندگی میکنند، یک روز دنیا به کام کافر و روزی دیگر به کام مؤمن است چون دنیا میدان امتحان است، و امروز روز عمل و فردا روز جزا است.[۲]
پانویس
- ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن طبرسی، گروه مترجمان، ج۳، ص۲۲۲.
- تفسیر المیزان، محمد حسین طباطبایی، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم: ۱۳۷۴، ج۳، ص۵، با تصرف اندک در ترجمه جهت تطبیق بیشتر با متن
منابع
- المیزان فى تفسیر القرآن، محمد حسین طباطبایی.
- ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن طبرسی، گروه مترجمان، انتشارات فراهانی، تهران، ۱۳۶۰.
- ترجمه تفسیر المیزان، محمد حسین طباطبایی، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم: ۱۳۷۴.
- ترتیب نزول سوره ها، در همین دانشنامه.
نظرات شما عزیزان: